بهمن ماه سال 1384 با گروهی  از همکاران دانشگاهی و دوستان دانشجوی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا به هند رفتیم و چند روزی از مراکز تاریخی و فرهنگی شهرهای دهلی، آگرا و جی‌پور دیدار کردیم. این سفر، از جنبه‌های مختلف سفری مفید و پربار و خاطره‌انگیز بود. آنچه در این پست از یادداشت‌هایم درصددم دربارهٔ آن بنویسم دیدار از مرکز میکرو فیلم نور است و اشاره‌ای به آنچه در روش مرّمت نسخ خطی دیده و شنیده آمد.

    مرکز میکروفیلم نور در خانهٔ فرهنگ ایران و هند قرار  داشت. رئیس مرکز آقای دکتر مهدی خواجه پیری بود. او برای تحصیل به هند آمده بود و در همانجا ماندگار شده بود. می‌گفت در شبه‌قارّهٔ هند، برای کار در زمینه فرهنگ و زبان فارسی آنقدر کار انجام نشده وجود دارد که باید برای آن عمرها صرف شود. چون آغاز به كار اين مركز مقارن بوده است با چهارصدمين سال درگذشت قاضي نورالله شوشتري (1409ق) نام نور را براي اين مركز انتخاب كرده اند. مرکز کتابخانه‌ای غنی داشت از نسخ چاپی و خطی میراث مشترک ایران و هند.

   در مرکز نور روشی نوین برای مرّمت و نگهداری نسخه‌های خطی کهن و فرسوده ابداع شده بود. در این روش ابتدا، اوراق نسخهٔ خطی از هم جدا می‌شد. اگر نسخه به مرّمت و ترمیمی نیاز داشت انجام می‌شد و آفت‌زدایی صورت می‌گرفت. پس از آن، اوراق به ماده‌ای آغشته می‌شد که خصوصیات آن را ثابت می‌کرد. پس از آن ورق در میان دولایه پوششی قرار داده می‌شد که ترکیب خاصی از مواد پلاستیکی و الیاف و نسوج بسیار نرم و در عین  حال با دوام بود. در این حالت، ورق نسخه کاملاً در برابر هر آفتی مقاوم می‌شد. ورق را می‌شد تا و یا مچاله کرد و در جیب گذاشت و خلاصه مقاومتی شگفت انگیز می‌یافت. به همگام نیاز،‌ورق نسخهٔ‌خطی را در ظرف آبی قرار می‌دادند و پوشش آن از آن جدا می‌شد بی‌آنکه به جنس، رنگ، نقش و نسوج ورق آسیبی وارد شود. دکتر خواجه پیری توضیح می‌داد که نسخه‌های خطی بسیاری را به همین روش مرّمت و آسیب‌زدایی کرده بودند.

   کار دکتر خواجه‌پیری و همکارانشان به شدت مورد توجه و استقبال قرار گرفته بود، به‌گونه‌ای که می‌گفت ما به از تبلیغ کارخود پرهیز می‌کنیم و از کتابخانه‌های مختلف برای اعمال این روش بر روی نسخ خطیشان سفارش گرفته‌ایم و به‌انجام همین کارهایی که پذیرفته‌ایم مشغولیم. همانجا  کار مرّمت یک نسخهٔ خطی انجام شد که از برخی مراحل آن به‌ویژه باز کردن روکش ورق کتاب خطی از طریق قرار دادن ورق در ظرف آب عکس‌هایی گرفتیم و یکی  از آن عکس‌ها  را تقدیم می‌کنم. مراجعه به سایت اینترنتی مرکز میکرو فیلم نور را به علاقه‌مندان توصیه می‌کنم؛ با این آدرس:

www.noormicrofilmindia.com